Ghijsen in Beeld
Standbeeld voor
Dr. Hendrika M. C. Ghijsen
samenstelster van het
Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
Zeeuws Woordenboek
In 1928 werd de Zeeuwse Vereniging voor Dialectonderzoek opgericht (nu Zeeuwse Dialectvereniging). Vanaf 1929 hebben honderden mensen vragenlijsten ingevuld over woorden en uitdrukkingen. Deze zijn verzameld en verwerkt op het secretariaat van de vereniging. Mevrouw Ghijsen voerde de redactie. In 1964 verscheen de eerste druk.
Het woordenboek is een lijvig werk en telt meer dan 1000 pagina’s. Om woorden goed te kunnen begrijpen, worden ze eerst als woord genoemd en daarna maakt een voorbeeldzin met dat woord de betekenis of betekenissen duidelijk. Ook vaste uitdrukkingen met zo een woord worden weergegeven. Speelt een woord een belangrijke rol in een rijmpje of liedje is dat ook te vinden. Ook lees je waar de woorden zijn opgetekend en kun je dus opmaken of een woord bijvoorbeeld alleen in Walcheren voorkomt of op een bepaald gedeelte van Schouwen-Duiveland. Veel is er ook te vinden over tradities, ambachten, klederdrachten enz. Dat maakt het boek tot veel meer dan een woordenboek. De taal is zo verbonden met de maatschappij en de cultuur dat het woordenboek een spiegel is van de tweede helft 19e eeuw tot half de 20e eeuw. Een lust om erin te lezen. Veel woorden zijn voorzien van mooie en verhelderende tekeningen.
Een willekeurige bladzij uit het woordenboek.
Favoriete Zeeuwse woorden van Beeldgenoten
Online woordenboek
In het najaar van 2014 is de digitale versie gepresenteerd op http://zeeuwsewoordenbank.nl
In deze woordenbank zijn vier Zeeuwse woordenboeken opgenomen. U kan in deze databank in de vier woordenboeken tegelijk zoeken, of in een of meer Zeeuwse woordenboeken zoeken.
Het uitgebreidst is het Woordenboek der Zeeuwse dialecten en het Supplement dat erbij verscheen. Beide woordenboeken bevatten de woordenschat van heel Zeeland en van Goeree-Overflakkee. Voor een overzicht van alle Zeeuws woordenboeken verwijzen we naar dialectwoordenboeken.
De Zeeuwse woordenbank is een onderdeel van de Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (WND). Dat project is een initiatief van Variaties. Koepelorganisatie voor Dialecten en Oraal Erfgoed in Vlaanderen. Het project werd ondersteund door subsidies van het Vlaamse Ministerie van Cultuur en de provinciale overheden van West-Vlaanderen, Zeeland, Vlaams-Brabant en Limburg. Het WND brengt in een digitale database de woorden en betekenissen bijeen die opgeslagen liggen in de regionale en lokale dialectwoordenboeken.
Boezenere
Boezenere heeft meerdere betekenissen. Ergens wonen waar men zich erg behelpen moet, zegt het woordenboek. Die boezeneert in dat uusje bie d’oeve van Jobse. Het betekent ook: rondscharrelen. Die guus boezenere aoltied achter de schure.. Mevr. Elsgeest Lewedorp.
Bamboes
Bamboes is een ouderwets Zeeuws woord voor bezem.
Mevr. Visscher – Slabbekoorn
Opnimvod
Opnimvod is en opneemvod, een oude lap om mee te dweilen of een dweil.
Mevr. Visscher – Slabbekoorn
Schelf
Schelf betekent scheef of schuin. In het Nederlands betekent het een klamp of tas met hooi of stro. Het is verwant met scheel. N. Janssens-de Mey
Sokkesnokker
Een sokkesnokker is iemand die elastieke kousen komt uitdoen bij mensen die dat zelf niet meer kunnen en dat nogal met kracht doet. Snokken staat voor onbehouwen trekken. Snokketrokker is een voorbeeld van familietaal, een woord dat alleen in beperkte kring gebruikt wordt. Mevr. M. De Wolf - Mol
Naemaek’essens
Een eigentijdse naam voor een computer: naemaekessens (namaakhersens)
M.A. Dagevos uut Goes
Schietvernien
Een venijnig iemand is een schietvernien. M.A. Dagevos uut Goes
Rienewant
Iemand die veel ‘verrieneweert’, kapotmaakt, is een rienewant. M.A. Dagevos uut Goes
Luzepadje
Een luzepadje in je haar is niet een zebrapad voor hoofdluis, maar een scheiding.
M.A. Dagevos uut Goes
Kermisroze
Een kermisroze is een pioenroos. ‘Kermisroze’ is een mooie naam die de lading dekt en die ik graag gebruik.’
Nelleke Gabriëlse
Tikketeêle
Stoeiend spelen, overal aan zitten. Wordt vooral naar kinderen toe gebruikt:”Zit nie zô te tikkelteêlen, medeêm’n ei j’ ruzie.”
Mevr. Van ’t Westeinde, Heinkenszand
Guus
Kinderen. Een typisch Zeeuws woord dat je niet in de Dikke Van Dale zult vinden. Je herkent het in het Engelse guys. Het is vooral bekend in Midden-Zeeland. In Zeeuws-Vlaanderen wordt het niet gebruikt.
Vromstomper
het is een fiets met terugtrap rem. Vaak gebruik ik het nog met de grootste lol. De terugtraprem is trouwens weer hip aan 't worden. Mijn neefs uit Zoetermeer rijden tegenwoordig op een transportfiets, een .... vromstomper.
José van den Bulck
Uutzwitteren
dat vind ik een mooi Zeeuws woord voor uitschudden. Van: Wil Blankenburgh
Peespae
Als je het leest komt het zo vreemd over. Het is een korte spade waarmee bieten uit de grond werden stoken.
Jaap
Siep-steen
Een tegel die niet zo lekker ligt in het plaveisel en waar water onder kan ophopen. Als je er dan op trapt "spuit "het water tot op je kleding of over je schoenen. Met klompen aan houd je er vaak natte kousen aan over. Meestal is het een natuursteen met een beetje bolle onderkant. Ik heb zelfs een siep-steen bij de deur! Als het droog is en je stapt er op geeft hij altijd een rommelend geluid. Maar als er water vanonder spuit hoor je ook echt iets wat lijkt op sieeeppp. Daarom moet ik er altijd aan denken omdat mijn Oma die zo noemde... Van: Jolanda Polderdijk
Voetekot
Vroeger maakte onze moeder een voetekot. De dekens werden dan vanonder omgeslagen zodat je voeten tussen de dekens kwamen te liggen. Lekker warm. Van: Irma D.
Enzôvanseetra
‘Dit woord heb ik in het woordenboek niet gevonden. Mijn moeder gebruikt het.’
(Het is een samentrekking van enzovoort en et cetera. Dit is een voorbeeld van familietaal: een woord dat in beperkte kring wordt gebruikt en misschien ook wel is bedacht).
Kwa
“Kwa”, zei bure en ze ble nog en ure. Kwa is een aansporing om iets te doen of weg te gaan. Je zou het kunnen vertalend met ‘kom aan’. Van: Theo Franken
Realisatie standbeeld Dr. Hendrika M. C. Ghijsen - www.zeeuws-woordenboek.nl 2015